سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

بخش آبخیزداری

با توجه به شرایط خاص اقلیمی و قرار داشتن کشور در منطقه گرم و خشک و وجود مشکلات کمبود منابع آب، افت سفره­های آب زیرزمینی، وقوع سیلاب­های فراوان و خسارات ناشی از سیل، کمبود آب شرب در تعداد زیادی از شهرها و روستاهای کشور و غیره، همان گونه که در فرمایشات مقام معظم رهبری نیز بدان اشاره شده، حفظ منابع آب و خاک از اولویت­های مهم کشور محسوب می‏گردد. مساحت حوزه­های آبخیز کشور 125 میلیون هکتار می­باشد. 46 میلیون هکتار دارای مطالعات شناسایی و توجیهی و 26 میلیون هکتار مطالعات تفصیلی اجرایی می‏باشد. بر اساس آمار رسمی تاکنون 30.844 میلیون هکتار آن تحت پوشش عملیات اجرایی آبخیزداری و آبخوانداری قرار گرفته است. همچنین 11 میلیون هکتار در دست اجرا و 5 میلیون هکتار مطالعات آماده به اجراست.

آبخیزداری:

مديريت منابع زیست‌محیطی يك آبخيز (آب، خاک و پوشش گیاهی) به‌نحوی‌که به بهترين وجه اهداف مديريت طرح را برای بهره‌برداری مداوم از اين منابع برآورده سازد.

تهدیدها:

      فرسایش خاک و تولید رسوب

      تشدید روند سیل خیزی ناشی از تغییرات اقلیمی.

      بیلان منفی آبخوان‌های زیرزمینی و خطر فرونشست زمین.

      خطر بهم خوردن تعادل اکولوژیک و هیدرولوژیک حوزه­های آبخیز.

فرصت‌ها:

      قابلیت­های فراوان اجرای طرح­های آبخیزداری و آبخوانداری

      اثربخشی طرح­ها و رضایتمندی همراه با مشارکت پذیری مردم

تکالیف قانونی:

قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی:

ماده 11- دولت مکلف است با اتخاذ تمهیدات لازم برای شناسایی و کنترل کانون­های بحرانی فرسایش آبی، بادی و مقابله با پدیده بیابان­زایی و جلوگیری از هجوم شن­های روان و گرد و غبار با منشاء داخلی و خارجی به گونه ای عمل نماید که تا پایان برنامه پنجساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، میزان متوسط کاهش سالانه فرسایش خاک کشور یک تن در هکتار و در اراضی به حداقل سه تن در هکتار برسد.

ماده 27- در فصل تأمين آب بودجه‌هاي سنواتي، حداقل پانزده درصد (%15) متوسط بلند مدت نزولات آسماني سالانة كشور هفت و نيم درصد (%7.5) از محل كنترل آب­هاي سطحي و هفت و نيم درصد (%7.5) از طريق آبخيزداري و آبخوان­داري به حجم آب استحصالي كشور اضافه گردد.

قانون برنامه ششم توسعه کشور:

ماده 35- بند (ث)؛ احیاء، مرمت و لایروبی قنوات به میزان سالانه پنج درصد وضع موجود در طول اجرای قانون برنامه با تأکید بر فعالیت­های آبخیزداری و آبخوان­داری برای احیای قنوات.

ماده 38 – بند (خ)؛ اجرای عملیات آبخیزداری و حفاظت از خاک و آبخوان حداقل در سطح 10 میلیون هکتار.

اهداف:

      حفظ و بهره‌برداری مناسب از منابع آب ‌و خاک.

      حفاظت خاك و كنترل فرسايش و رسوب

      پخش سیلاب، تغذیه آبخوان‌های زیرزمینی جهت کمک به افزایش آبدهی قنوات، چاه‌ها و چشمه‌ها و تقويت پوشش گياهي.

      کاهش تأثیرپذیری آبخیزها نسبت به خشک‌سالی، سیل، زمین‌لغزش و فرسایش تشدید شونده.

      كنترل سيل به منظور حفاظت سكونتگاه‌ها و تأسيسات زيربنائي.

      کنترل رسوبات ورودی به مخازن سدها و تأسیسات و شبکه‌های آبیاری پایین‌دست.

      احیاء و توسعه پوشش گیاهی

      بهبود شرایط زیست‌محیطی و بهبود وضعیت اقتصادی آبخیزنشینان در راستاي اهداف توسعه پايدار.

اثربخشی اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری:

      حجم آب ذخیره شده سالیانه بطور متوسط 530 مترمکعب در هر هکتار در آبخیزداری.

      نفوذ سالیانه به طور متوسط 1000 متر مکعب آب در هر هکتار در آبخوانداری.

      كنترل فرسايش خاک سالیانه بطور متوسط به ميزان 9 تن در هکتار.

      كنترل رسوب سالیانه بطور متوسط 4 متر‏مكعب در هکتار.

      افزايش توليد علوفه سالیانه به مقدار 120 کیلوگرم در هکتار.

      دارای نسبت فایده به هزینه بطور متوسط 4.7.

      حفظ و افزایش تنوع ژنتیکی گیاهی و ایجاد تعادل در اکوسیستم‌ها

      تحقق اهداف توسعه پایدار سرزمین

      بهبود شرایط اقتصادی-اجتماعی معیشت آبخیزنشینان.

سیمای حوزه‌های آبخیز چهارمحال و بختیاری:

      حوزه‌های آبخیز استان چهارمحال و بختیاری با وسعت 1630689 هکتار، حدود یک درصد از مساحت كل كشور را به خود اختصاص داده است و شامل حوزه‌های: کارون، حوزه سدها و فاقد سدبه شرح جدول زیر می­باشد. همچنین نقشه جانمایی حوزه‌های آبخیز استان ارائه شده است.

        جدول تقسیمات حوزه‌های آبخیز